تحصیل در آمریکا؛ مدارک، هزینه و شرایط برای ایرانیان

تحصیل در آمریکا

تحصیل در آمریکا همواره جذاب و هیجان‌انگیز بوده است، اما در عین حال چالش‌ها و هزینه‌های زیادی دارد.

در این مقاله سعی می‌کنیم به‌صورت کامل و دوستانه، مراحل و شرایط “تحصیل در آمریکا برای دانشجویان ایرانی” را بررسی کنیم. ما از منابع رسمی بین‌المللی (سایت‌های دولت آمریکا و مؤسسات آموزشی معتبر) برای اطلاعات استفاده کرده‌ایم تا راهنمایی دقیقی داشته باشید.

اول از همه، توجه داشته باشید که برای تحصیل در آمریکا باید ابتدا در یک دانشگاه یا کالج معتبر (مؤسسه تأیید شده توسط برنامه SEVP) پذیرش بگیرید. فقط پس از قبولی در دانشگاه است که می‌توانید برای ویزای تحصیلی اقدام کنید.

گام اول پذیرش دانشگاه

اولین گام، پیدا کردن دانشگاه یا برنامه مناسب در آمریکا و ارسال مدارک لازم است.

برای مقطع کارشناسی، نیاز به دیپلم دبیرستان (و ترجمه رسمی آن)، ریزنمرات، مدارک مربوط به نمرات آزمون‌های ورودی (مانند SAT یا ACT – البته امروزه بسیاری از دانشگاه‌ها خود را از این قیدها آزاد کرده‌اند)، و گواهی زبان (TOEFL/IELTS) دارید.

برای کارشناسی‌ارشد و دکتری، علاوه بر مدارک فوق، معمولاً رزومه تحصیلی، انگیزه‌نامه (SOP)، دو یا چند توصیه‌نامه از اساتید و نمره GRE یا GMAT (بسته به رشته) نیز لازم است.

مثلاً دانشگاه‌های خوب آمریکا تاکید می‌کنند که دانشجویان بین‌المللی همه مدارک تحصیلی قبلی و نمرات آزمون زبان را ارائه دهند؛ برای گرادیشن و دکترا، توصیه‌نامه از اساتید و انگیزه‌نامه هم ضروری است.

هر دانشگاه وب‌سایت مخصوصی برای «شرایط پذیرش دانشجوی بین‌المللی» دارد که در آن مدارک مورد نیاز را شرح می‌دهد. در کل این مراحل باید با دقت طی شود، زیرا بدون این پذیرش نمی‌توانید ویزای دانشجویی دریافت کنید.

گام دوم پس از قبولی در دانشگاه

هنگامی که دانشگاه شما را پذیرفت، دانشگاه فرم «I-20» (برای ویزای F-1 یا M-1) یا «DS-2019» (برای ویزای J-1) را صادر می‌کند.

قبل از صدور I-20، باید عوارض SEVIS را بپردازید (حدود ۳۵۰ دلار). این کار در سایت SEVIS انجام می‌شود. پس از پرداخت، مدرسه یا دانشگاه فرم I-20 را به شما می‌دهد.

این فرم جزو اصلی‌ترین مدارکی است که باید در مصاحبه ویزا همراه داشته باشید.

گام سوم تکمیل تقاضای ویزا

برای ویزای تحصیلی (معمولاً ویزای F-1 برای دانشگاه یا کالج) باید فرم «DS-160» را به‌صورت آنلاین پر کنید و هزینه ثبت‌نام ویزا (MRV fee) را پرداخت کنید.

برای ایرانیان، هزینه صدور ویزا (بسته به مقررات) معمولاً دارد ویزای F-1 برای ایرانیان بدون کارمزد مصاحبه صادر می‌شود (طبق برنامه‌ی بخش خدمات پاسپورت و ویزای وزارت خارجه آمریکا، ویزای F-1 برای ایرانیان “بدون هزینه” صادر می‌شود).

پس از تایید فرم DS-160، باید وقت مصاحبه در سفارت یا کنسولگری آمریکا رزرو کنید.

ایران در حال حاضر سفارت آمریکا ندارد، بنابراین دانشجویان ایرانی معمولاً برای مصاحبه به کشورهای ثالث مثل ترکیه (استانبول یا آنکارا)، امارات (دبی یا ابوظبی) یا کشورهای اروپایی سفر می‌کنند.

در روز مصاحبه باید پاسپورت، عکس ۵×۵، فرم I-20، نامه پذیرش دانشگاه، فرم DS-160 تأیید شده، مدارک مالی (گواهی تمکن مالی یا اسپانسرشیپ)، ریزنمرات و گواهی زبان، و هر سند مرتبط دیگری به افسر کنسولگری ارائه کنید.

مصاحبه معمولاً کوتاه است و افسر کنسولی با شما درباره برنامه تحصیلی و مدارک صحبت می‌کند.

اگر همه چیز مورد تایید باشد ویزای شما در پاسپورت درج می‌شود.

توجه داشته باشید که ویزای دانشجویی F-1 برای ایرانیان معمولاً یک بار ورود دارد و فقط تا سه ماه معتبر است (یعنی باید حتماً در این بازه به آمریکا بروید وگرنه باید مجدداً برای ویزا اقدام کنید).

پس از ورود به آمریکا، افسر مرزبانی فرم I-20 را مهر می‌زند و شما می‌توانید تا ابتدای دوره تحصیلی خود در آمریکا بمانید.

پس از ورود، اداره مهاجرت آمریکا (DHS) مسئولیت وضعیت شما را بر عهده می‌گیرد و شما باید به عنوان دانشجوی ویزای F تمام قوانین (ثبت نام منظم در دانشگاه، ساعت مجاز کار حین تحصیل و غیره) را رعایت کنید.

بیشتر بدانید: تحصیل در آمریکا بدون مدرک زبان

هزینه‌های تحصیل و زندگی در آمریکا

هزینه تحصیل در آمریکا بسته به دانشگاه و ایالت بسیار متغیر است.

به طور کلی شهریه دانشگاه‌های دولتی برای دانشجویان بین‌المللی ممکن است حدود ۲۰,۰۰۰ تا ۳۵,۰۰۰ دلار در سال باشد و دانشگاه‌های خصوصی می‌توانند از ۳۰,۰۰۰ تا ۶۰,۰۰۰ دلار (یا حتی بیشتر) هزینه بگیرند.

علاوه بر شهریه، دانشجو باید هزینه‌های زندگی را هم در نظر بگیرد؛ میانگین هزینه زندگی دانشجویی (خوابگاه یا اجاره خانه، خوراک، حمل‌ونقل، بیمه و…) معمولاً چندین هزار دلار در سال است.

به‌طور تقریبی متوسط هزینه زندگی یک دانشجو در آمریکا بین ۱۰,۰۰۰ تا ۱۵,۰۰۰ دلار در سال می‌تواند باشد (این رقم در شهرهای بزرگ گران مثل نیویورک یا سانفرانسیسکو بیشتر و در شهرهای کوچک‌تر کمتر است).

همچنین دانشجویان باید هزینه‌ای برای بیمه سلامت اختصاص دهند (معمولاً دانشگاه‌ها طرح بیمه سلامت ارائه می‌کنند و شهریه آن چند صد تا چند هزار دلار در سال است).

باید توجه داشت که دانشجویان بین‌المللی معمولاً کمک‌هزینه دولتی آمریکا (Federal aid) دریافت نمی‌کنند و باید کل هزینه تحصیل را خودشان تأمین کنند.

مثلاً دانشگاه میشیگان صراحتاً عنوان کرده که «دانشجویان بین‌المللی با ویزای موقت واجد شرایط کمک‌هزینه دولتی نیستند و موظف به پرداخت تمام هزینه تحصیل خود هستند».

به همین دلیل برنامه‌ریزی مالی دقیق لازم است.

در این راستا، وب‌سایت لایزو تأکید می‌کند که هر سال تحصیلی کمک‌های مالی و بورس‌های تحصیلی قابل توجهی به دانشجویان بین‌المللی تعلق می‌گیرد، اما رقابت برای دریافت این کمک‌ها بسیار بالاست و معمولاً باید همزمان با ارسال مدارک پذیرش درخواست بورس بدهید.

به طور خلاصه، هزینه‌های اصلی عبارت‌اند از:

• هزینه اجباری دولتی: عوارض SEVIS (حدود ۳۵۰ دلار) و هزینه مصاحبه ویزا (معمولاً حدود ۱۸۵ دلار)، که هر دو باید قبل از ورود به آمریکا پرداخت شود.

• شهریه دانشگاه: (باتوجه به دولتی/خصوصی بودن دانشگاه) از حدود ۲۰ هزار تا ۶۰ هزار دلار در سال برای مقطع کارشناسی و کارشناسی‌ارشد متغیر است.

• هزینه زندگی: شامل خوابگاه یا اجاره مسکن، خوراک، حمل‌ونقل، بیمه و سایر هزینه‌های شخصی؛ معمولاً بین ۸۰۰ تا ۱۵۰۰ دلار در ماه برآورد می‌شود.

• سایر هزینه‌ها: هزینه کتاب و لوازم آموزشی، ثبت‌نام در کلاس‌ها، و هزینه‌های غیرمنتظره (مثلاً مسافرت، درمان اضطراری و…).

جالب است که ایالت یا شهر مورد نظر نقش زیادی در هزینه‌ها دارد: جاهای جنوبی و میانه‌غرب آمریکا معمولاً هزینه زندگی ارزان‌تری نسبت به شهرهای ساحلی دارند.

هم‌چنین توجه کنید که امکان کار حین تحصیل (ساعات معینی در هفته) و کار بعد از فارغ‌التحصیلی (OPT) وجود دارد، اما درآمد حاصل از این کارها باید هزینه‌ها را پوشش دهد و معمولا فقط قسمتی از مخارج را تأمین می‌کند.

بورس‌ها و کمک‌هزینه تحصیلی

دانشگاه‌های آمریکایی به دانشجویان نخبه خارجی بورس‌های تحصیلی و کمک‌هزینه ارائه می‌دهند، اما سهمیه‌ها محدود است.

من باب مثال، بسیاری از دانشگاه‌ها برای دوره‌های دکتری معمولاً موقعیت «دستیار آموزشی یا پژوهشی» (TA/RA) با معافیت کامل یا جزئی شهریه و پرداخت ماهیانه به دانشجو عرضه می‌کنند.

دوره‌های کارشناسی‌ارشد و کارشناسی بورس کمتری دارند و معمولا دانشجویان ایرانی باید خودکفایی مالی خود را اثبات کنند.

لایزرو توصیه می‌کند که حتما در زمان درخواست پذیرش، گزینه‌های مالی را هم بررسی کنید؛ آنها به سایت‌ها و بانک‌های اطلاعاتی بورس‌های تحصیلی اشاره می‌کنند که بورس‌هایی مخصوص دانشجویان بین‌المللی وجود دارد.

نکته مهم دیگر این است که «کمک‌هزینه‌ای دولتی» برای دانشجویان خارجی وجود ندارد؛ بلکه اکثر بودجه‌ها توسط خود دانشگاه‌ها یا مؤسسات خصوصی تأمین می‌شود.

به همین دلیل با اینکه منابع متنوعی (از بورس تحصیلی دانشگاه تا بورس‌های ملی و بین‌المللی) ممکن است برای دانشجویان خارجی وجود داشته باشد، ولی رقابت بسیار شدیدی بین متقاضیان وجود دارد.

اگر متقاضی دکتری هستید، می‌توانید از موقعیت‌های TA/RA یا فاندهای دانشگاه برای پوشش کامل شهریه و دریافت حقوق ماهیانه استفاده کنید.

در مجموع، هزینه بالای تحصیل در آمریکا یکی از دغدغه‌های اصلی دانشجویان ایرانی است.

اما با برنامه‌ریزی دقیق – شامل پس‌انداز قبلی، تهیه منابع مالی (وام یا بورسیه) و بررسی محل تحصیل ارزان‌تر – می‌توان این مشکل را مدیریت کرد.

همچنین لایزرو یادآوری می‌کند که هر دانشگاه شرایط هزینه متفاوتی دارد و لازم است به سایت هر دانشگاه مراجعه کرده یا با مشاوران لایزرو مشورت کنید.

جدول ریز هزینه‌های تحصیل و زندگی در آمریکا (به دلار آمریکا – سالانه)

💡 جمع کل تقریبی سالانه (بدون بورسیه)

مجموع هزینه سال اول: حدود $35,000 تا $65,000

💬 نکته: این مبلغ شامل شهریه، زندگی، مدارک ویزا، هزینه سفر و موارد جانبی است. هزینه در سال‌های بعد ممکن است کمتر شود چون برخی هزینه‌ها مثل ترجمه مدارک فقط برای سال اول هستند.

شرایط ویژه دانشجویان ایرانی

دانشجویان ایرانی در برخی جنبه‌ها شرایط متفاوتی دارند که حتما در نظر بگیرید:

• مصاحبه ویزا در خارج از کشور: اولین نکته این است که در ایران سفارت یا کنسولگری آمریکا وجود ندارد.
  بنابراین شما حتما باید برای مصاحبه ویزا به یکی از کشورهای خارجی بروید.
  بسیاری از ایرانیان گزینه‌های ترکیه (آنکارا، استانبول)، امارات (دبی)، ارمنستان و یا حتی افریقای جنوبی را برای مصاحبه انتخاب می‌کنند.
  نکته اینکه انتخاب کشور مناسب اهمیت دارد؛ من باب مثال تعداد مصاحبه‌ها در آنکارا و دبی بالاست ولی دسترسی هم به آنجا راحت است.
  در هر صورت این موضوع را از قبل برنامه‌ریزی کنید.

• معافیت خروج مشمولین نظام وظیفه: پسران ایرانی بعد از پایان دوره دبیرستان (بالای ۱۸ سال) که هنوز سربازی نرفته‌اند، نیاز به «معافیت تحصیلی» یا «وثیقه خروج از کشور» دارند تا بتوانند خارج شوند.
  اگر نتوانید مجوز خروج دانشجویی (وثیقه) بگیرید، اجازه سفر نخواهید داشت.
  این یک قانون ایران است و باید قبل از هر اقدامی نسبت به وضعیت نظام وظیفه خود اطمینان حاصل کنید.
  این مورد اطلاعات رسمی آمریکا ندارد، اما از شرایط مهم ایرانیان به حساب می‌آید.

• محدودیت‌های مالی و بانکی: یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌های دانشجویان ایرانی، انتقال پول از ایران است.
  طبق گزارش منابع خبری معتبر، تحریم‌های جدید و مشکلات اقتصادی در ایران باعث شده ارسال مستقیم پول برای پرداخت شهریه تقریباً نشدنی باشد.
  بسیاری از دانشجویان مجبور شده‌اند از راه‌هایی مثل حمایت مالی از سازمان‌های ایرانی خارج از کشور یا کمک‌های مالی جمعی (crowdfunding) استفاده کنند.
  به قول یکی از دانشجویان ایرانی: «پول‌هایی که در ایران داشتم، امروز خیلی بی‌ارزش شده و نمی‌توانم شهریه را بپردازم».
  همچنین دانشجویان ایرانی در آمریکا اغلب با محدودیت‌های بانکی مواجه‌اند؛ بانک‌های آمریکایی گاهی اوقات حساب ایرانیان را بدون توضیح می‌بندند یا خدمات محدودی ارائه می‌کنند.
  البته به طور رسمی قوانین مالی آمریکا (OFAC) اجازه می‌دهند بانک‌ها انتقال پول دانشجویان ایرانی را انجام دهند، اما در عمل بسیاری از بانک‌ها ترجیح می‌دهند از قبول پول نقد ایرانی یا حساب‌های با اصالت ایرانی خودداری کنند.
  بنابراین توصیه می‌شود قبل از رفتن به آمریکا یک حساب ارزی معتبر (مثلاً در ترکیه یا اروپا) باز کنید تا مبادلات مالی برایتان آسان‌تر شود.

• وضعیت نظام وظیفه: پسران ایرانی زیر ۵۰ سال باید حتما قبل از خروج از کشور یا معافیت تحصیلی بگیرند یا وثیقه مناسبی پرداخت کنند.
  دانشجویانی که بدون مجوز نظام وظیفه از کشور بروند ممکن است در بازگشت با مشکلات قانونی مواجه شوند.
  این نکته مهم را از سیستم نظام وظیفه ایران پیگیری کنید.

• ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های ویزا: لازم است بدانید در گذشته ویزای دانشجویان ایرانی با محدودیت‌هایی همراه بود.
  مثلاً در سال‌های ترامپ ویزای ایرانیان به‌شدت کاهش یافت.
  در سال ۲۰۱۶ حدود ۳٬۱۰۰ ویزای دانشجویی برای ایرانیان صادر شد، اما تحت تأثیر محدودیت‌ها در سال ۲۰۲۰ فقط ۶۵۵ ویزا صادر شد.
  دولت بایدن در ۲۰۲۱ تقریباً به سطح قبل بازگشت و حدود ۳٬۰۰۰ ویزا صادر کرد.
  البته همچنان هر زمان ممکن است سیاست‌ها تغییر کند؛ برای مثال اعلام شده که از سال ۲۰۲۵ ممکن است «محدودیت‌های جدید ویزا» برای ایران و برخی کشورها اعمال شود.
  بنابراین قبل از سفر، اخبار مهاجرتی مربوط به ایرانیان را دنبال کنید.

• محدودیت‌های کاری: در آمریکا دانشجویان F-1 می‌توانند به‌صورت محدود (حدود ۲۰ ساعت در هفته) در کمپ تحصیلی کار کنند.
  پس از فارغ‌ التحصیلی نیز می‌توانید یک فرصت کار تا یک سال (یا تا سه سال برای رشته‌های STEM) با مجوز OPT داشته باشید.
  اما شغل پسادکتری یا اقامت آمریکا نیاز به ویزای کاری مجزا (مثل H-1B) دارد که بازار کار رقابتی و قوانین خاص خود را دارد.
  به‌ خاطر داشته باشید که داشتن ویزای تحصیلی الزاما منجر به کار در آمریکا نمی‌شود و برای مدارک کار هم برنامه‌ریزی جداگانه‌ای نیاز است.

سخن پایانی

در نهایت، تحصیل در آمریکا برای دانشجویان ایرانی هم فرصت‌های بزرگی دارد و هم موانع خاص خود را.

توصیه می‌کنیم گام به گام پیش بروید: ابتدا دانشگاه‌های مورد نظرتان را بر اساس رشته، کیفیت آموزشی و توان مالی بررسی کنید.

بعد مدارک مورد نیاز را آماده کرده و اقدام به پذیرش نمایید.

پس از پذیرش، دقیقاً طبق فرایند SEVIS و مصاحبه ویزا عمل کنید (برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به وب‌سایت‌های وزارت خارجه آمریکا در بخش ویزای دانشجویی مراجعه کنید).

از طرفی، مراقب هزینه‌ها و منابع مالی باشید. برای پوشش هزینه‌ها، از کمک‌هزینه‌های دانشگاه‌ها و بورس‌های ممکن نهایت استفاده را ببرید.

منابع و وب‌سایت سفارت آمریکا می‌تواند در این زمینه راهنمای خوبی باشد.

به یاد داشته باشید که هزینه زندگی در هر شهر متفاوت است؛ در نتیجه اگر مشکل مالی دارید، انتخاب شهر یا دانشگاه کم‌هزینه‌تر می‌تواند کمک‌کننده باشد.

در پایان فراموش نکنید که این مسیر ممکن است خسته‌کننده به نظر بیاید، اما تجربه تحصیل در آمریکا ارزش تلاش را دارد.

با برنامه‌ریزی دقیق، استفاده از راهنمایی‌ مشاوران لایزرو و مشاوران آموزش عالی، می‌توانید شانس موفقیت خود را بالاتر ببرید.

امیدواریم این راهنمای جامع به شما کمک کند تا با چشم‌انداز روشن‌تری برای تحصیل در آمریکا اقدام کنید.