آلمان یکی از مقاصد محبوب تحصیلی برای دانشجویان ایرانی است. این کشور با داشتن دانشگاههای معتبر جهانی و هزینههای نسبتاً پایین زندگی، جذابیت زیادی برای متقاضیان تحصیل ایجاد میکند.
طبق آمارها، حدود ۱۵٫۲۰۰ دانشجوی ایرانی در حال حاضر در آلمان مشغول به تحصیل هستند و ایران پس از کشورهای هند، چین، روسیه و افغانستان، به عنوان پنجمین کشور بزرگ مبدا دانشجویان بینالمللی آلمان به شمار میرود.
در این مقاله از لایزرو به طور کامل مراحل پذیرش، ویزا و هزینههای تحصیل در آلمان از نگاه یک دانشجوی ایرانی بررسی میشود تا همهی جوانب این مسیر روشن گردد.
کیفیت آموزشی بالا و فرصتهای پژوهشی: دانشگاههای آلمان در فهرست برترینهای جهان قرار دارند و امکانات پژوهشی پیشرفتهای ارائه میکنند.
این محیط آموزشی پرورشی از تحقیقات جدی علمی و فرصتهای کارآموزی و همکاری با صنعت برخوردار است.
تحصیل تقریباً رایگان: اکثر دانشگاههای دولتی آلمان برای دانشجویان داخلی و خارجی شهریه معمولی ندارند.
تنها استثنا، ایالت بادن-وورتمبرگ است که از سال ۲۰۱۷ به دانشگاههایش هزینهای معادل ۱٬۵۰۰ یورو در هر ترم برای دانشجویان غیراروپایی دریافت میکند. (البته اغلب دانشجویان این ایالت هم در موارد خاص و بورسیه از پرداخت معاف میشوند.)
هزینههای پایین زندگی: در مقایسه با کشورهای شمال اروپا یا کشورهای انگلیسیزبان، هزینههای زندگی در آلمان معقول است.
به طور متوسط دانشجویان در آلمان حدود ۸۴۲ یورو در ماه برای مسکن، خوراک، حمل و نقل و سایر هزینهها صرف میکنند. با برنامهریزی مناسب، میتوان در حدود ۱۰۰۰ یورو در ماه زندگی دانشجویی را تامین کرد.
اجازه کار پارهوقت: دانشجویان غیراروپایی میتوانند در طول ترم تا ۲۰ ساعت در هفته به صورت قانونی کار کنند (معادل تقریباً ۱۴۰ روز کاری تماموقت در سال).
این درآمد اضافی میتواند بخشی از هزینههای زندگی را پوشش دهد. همچنین در تعطیلات ترم تحصیلی محدودیت کار وجود ندارد.
امکان اقامت پس از تحصیل: آلمان پس از فارغالتحصیلی امکان تمدید ویزا و دریافت ویزای جستجوی کار ۱۸ ماهه را فراهم میکند.
در این مدت میتوانید به دنبال شغل مرتبط با رشته تحصیلی خود باشید و در صورت یافتن کار مورد نظر، اقامت و مجوز کار دائم دریافت کنید.
کارشناسی (لیسانس) دانشآموختگان دبیرستان یا پیشدانشگاهی ایران با دیپلم ۱۲ ساله (مانند «گواهینامه پایان دوره متوسطه دوم») عموماً میتوانند مستقیماً وارد دانشگاههای آلمان شوند.
از پاییز ۱۴۰۲، فارغالتحصیلان نظام جدید (۱۲ ساله) در ایران معادل شرط ورود به دانشگاه در آلمان شناخته شدهاند و نیازی به گذراندن دوره پیشدانشگاهی در آلمان (Studienkolleg) نیست.
البته هر رشته ممکن است پیشنیازهای خاص خود را داشته باشد (مثلاً رتبههای درسی بالا در علوم تجربی برای رشته پزشکی). برای داوطلبان رشتههای علوم انسانی یا هنر نیز شرط خاصی جز دیپلم ۱۲ ساله نیست.
کارشناسی ارشد (فوق لیسانس) پذیرش در مقطع کارشناسی ارشد منوط به دارا بودن مدرک لیسانس معتبر از دانشگاه معتبر است.
در ایران نیز مدرک کارشناسی لازم است که معمولاً توسط دانشگاههای آلمان با توجه به ریزنمرات و رشته بررسی میشود.
برای دورههای ارشد آلمانیزبان، تسلط به زبان آلمانی (معمولاً حداقل سطح C1) لازم است. در دورههای انگلیسیزبان معمولا مدرکی مثل IELTS یا TOEFL با حد نصاب مورد پذیرش ارائه میشود.
همچنین برخی دانشگاهها ممکن است سابقه تحقیقاتی یا انگیزهنامه قوی از متقاضی بخواهند.
دکتری (Ph.D) پذیرش در مقطع دکتری نیازمند داشتن مدرک کارشناسی ارشد و معمولاً یک پروژه تحقیقاتی یا پیشنهاد پایاننامه و استاد راهنما است.
دانشجویان دکتری اغلب به عنوان کارمند علمی (مانند دستیار پژوهشی) مشغول به فعالیت میشوند و حقوق میگیرند. بودجه و بورسهای متعددی برای دکتری در آلمان وجود دارد که از جمله مهمترین آنها بورس «DAAD» است.
۱. انتخاب دانشگاه و رشته: ابتدا رشته و دانشگاه مورد نظر خود را انتخاب کنید و پیشنیازهای آن (مثل معدل، پیشنیاز دروس، مدرک زبان) را در وبسایت رسمی دانشگاه بررسی نمایید.
بسیاری از دانشگاهها از طریق پورتال Uni-Assist یا سامانههای آنلاین خود پذیرش میکنند.
۲. تهیه مدارک: مدارک معمول شامل ریزنمرات و مدرک تحصیلی قبلی (دیپلم یا لیسانس)، مدرک زبان، انگیزهنامه (Motivation Letter) و رزومه است.
مدارک تحصیلی باید به زبان آلمانی یا انگلیسی ترجمه رسمی شوند و در برخی موارد نیاز به تأیید وزارت امور خارجه یا کنسولی آلمان دارد.
۳. ثبت نام و ارسال درخواست: مهلتهای پذیرش را جدی بگیرید. برای نیمسال زمستان معمولاً تا تیرماه (ژوئیه) و برای نیمسال تابستان تا دی بهمن (ژانویه) باید درخواست داد.
هزینه بررسی مدارک (حدود ۳۰–۵۰ یورو برای Uni-Assist) را پرداخت و مدارک را ارسال کنید.
در صورت پذیرش، نامه رسمی قبول (Letter of Acceptance) از دانشگاه دریافت میشود که شرط مهم اخذ ویزای تحصیلی است.
برای تحصیل در آلمان به مدت بیش از ۹۰ روز، ویزای دانشجویی نوع D لازم است. مراحل معمولاً شامل موارد زیر است:
درخواست وقت سفارت: از طریق کارگزاری رسمی سفارت آلمان در تهران (وِیزامتریک) وقت بگیرید. مراقب سایتهای تقلبی باشید و صرفاً از آدرسهای رسمی اقدام کنید.
تهیه مدارک ویزا: بسته به دانشگاه ویزا، مدارک معمول عبارتند از: اصل و ترجمه مدارک تحصیلی، مدرک زبان مورد نیاز، گواهی پزشکی (معمولاً سلامت عمومی)، بیمهنامه درمانی معتبر آلمان، عکس و فرمهای تکمیل شده. همچنین باید:
گواهی تمکن مالی (حساب مسدود): یکی از مهمترین مدارک ویزای تحصیلی است. باید اثبات کنید حداقل ۱۱٬۲۰۸ یورو برای هزینههای یکساله در حساب مسدود (Sperrkonto) دارید. از این مبلغ، ماهانه ۹۳۴ یورو قابل برداشت خواهد بود. در برخی موارد، داشتن بورس تحصیلی معتبر یا ضمانت والدین نیز به عنوان مدرک مالی پذیرفته میشود.
بیمه درمانی: دانشجویان ملزم به داشتن بیمه سلامت در آلمان هستند. هزینه بیمه دولتی دانشجویی برای افراد زیر ۳۰ سال حدود ۱۱۰–۱۲۰ یورو در ماه است. میتوانید قبل از سفر یک بیمه دانشجویی از ایران تهیه و سپس در آلمان به بیمه عمومی تبدیل کنید.
نامه پذیرش: باید نامه پذیرش رسمی دانشگاه را به سفارت ارائه دهید. این سند نشاندهنده هدف و محل تحصیل شماست.
هزینه ویزا: ویزای دانشجویی برای بزرگسالان معمولا ۷۵ یورو هزینه دارد که در زمان مراجعه به سفارت باید پرداخت شود.
مصاحبه و انگشتنگاری: در روز وقت مصاحبه، مدارک را تحویل داده و اثر انگشت خود را ثبت میکنید. ممکن است مصاحبه کوتاهی درباره هدف تحصیل شما برگزار شود.
پاسخ سفارت: پس از بررسی مدارک و انجام مصاحبه، نتیجه حدود چند هفته بعد اعلام میشود. در صورت موافقت، ویزای شما صادر میشود و آماده سفر و آغاز تحصیل در آلمان خواهید بود.
شهریه دانشگاه: دانشگاههای دولتی آلمان شهریه تحصیلی ندارند (یا بسیار ناچیز است).
تنها بهعنوان مثال، ایالت بادن-وورتمبرگ برای غیراروپاییها شهریه نیمسالانه ۱٬۵۰۰ یورو در نظر گرفته است.
البته حتی در این ایالت نیز در مواردی بورسیههای شهریه معافیتهایی وجود دارد.
علاوه بر شهریه (که معمولا صفر است)، هر نیمسال باید مبلغی به عنوان «پرداخت نیمساله» (Semesterbeitrag) تقریباً ۱۰۰ تا ۲۵۰ یورو بپردازید که هزینه خدمات دانشجویی و حملونقل عمومی نیمبها را پوشش میدهد.
هزینه مسکن: ارزانترین گزینه معمولا خوابگاه دانشگاهی است (۳۰۰–۴۵۰ یورو در ماه). اجاره آپارتمان خصوصی در شهرهای بزرگ (مثل برلین یا مونیخ) بیشتر است (۴۰۰–۶۰۰ یورو برای اتاق اجارهای کوچک).
هزینه خوراک و زندگی روزمره: میانگین هزینه خوراک، پوشاک، حملونقل و سایر مصارف شخصی حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ یورو در ماه است.
به عنوان مثال، یک وعده ناهار در خوابگاه یا رستوران دانشجویی حدود ۲–۳ یورو است، و بلیت حملونقل عمومی دانشجویی معمولاً زیر ۳۰ یورو ماهیانه است (از طریق پرداخت نیمساله).
بیمه و سایر هزینهها: همانطور که گفته شد، بیمه درمانی دولتی حدود ۱۱۰–۱۲۰ یورو در ماه هزینه دارد.
همچنین هزینه ثبتنام و غیره اندک و معمولا در پرداخت نیمساله گنجانده شده است. وسایل آموزشی و کتاب معمولا کمهزینه هستند و میتوانید از کتابخانه دانشگاه استفاده کنید.
کل برآورد ماهیانه: با احتساب همه موارد، یک دانشجو به طور متوسط حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ یورو در ماه برای تحصیل در آلمان نیاز دارد.
این مبلغ برای اطمینان از زندگی معمولی دانشجویی محاسبه شده است.
دانشجویان بینالمللی تحت شرایط خاصی میتوانند حین تحصیل کار کنند. طبق قانون آلمان، دانشجویان غیر اروپایی میتوانند تا ۱۴۰ روز کاری کامل (یا ۲۸۰ نیمروز) در سال (حدود ۲۰ ساعت در هفته در طول ترم) کار کنند.
در تعطیلات تابستانی یا زمانی که کلاسها تشکیل نمیشود، محدودیتی برای کار وجود ندارد.
البته کار باید در اولویت دوم باشد و اولویت اصلی شما تحصیل است. با این حال، کار دانشجویی میتواند به تامین هزینههای زندگی کمک کند.
همچنین اگر پس از فارغالتحصیلی به عنوان دستیار پژوهش یا تدریس در دانشگاه مشغول شوید، میتوانید از این درآمد نیز برای تمدید اقامت خود استفاده کنید (مثلاً نشان دهید حداقل ۹۹۲ یورو در ماه در سالهای بعد دارید).
برای کاهش هزینهها، دانشجویان ایرانی میتوانند برای بورسهای مختلف اقدام کنند.
سازمان تبادل دانشگاهی آلمان (DAAD) برنامههای متنوعی برای مقاطع کارشناسیارشد و دکتری دارد. همچنین برخی بنیادهای حزبی و علمی در ایران (مانند بنیاد نخبگان و پارلمانی) بورسیههای دکتری مشترک و غیره ارائه میدهند.
به طور کلی، بورسهای تحصیلی آلمان (مانند DAAD) کمک هزینهای برای زندگی ماهیانه و گاهی شهریه میدهند.
حتی در برخی موارد دانشگاهها خود کمکهزینههایی برای دانشجویان ممتاز تدارک میبینند. فراموش نکنید که جستجوی بورس مخصوص متقاضیان ایرانی را نیز در منابع مختلف انجام دهید.
سخن پایانی
تحصیل در آلمان برای دانشجویان ایرانی فرصت بزرگ و در عین حال چالشبرانگیز است.
پیشنیاز اصلی داشتن برنامهریزی دقیق در مورد پذیرش و ویزاست: از ترجمه و تأیید مدارک تا فراهم کردن حساب مسدود و بیمه درمانی. در عوض، شما از سیستم آموزشی رایگان یا کمهزینه، دانشگاههای معتبر و امکان کار دانشجویی بهرهمند میشوید.
با توجه به شرایط ویژه متقاضیان ایرانی (مانند شناسایی رسمی دیپلم ۱۲ ساله ایرانی)، مسیر نسبتاً روشنی پیش روی شماست.
اگر قدمها را درست بردارید و منابع مالی خود را تأمین کنید (مثلاً ۱۱٬۲۰۸ یورو در حساب مسدود برای سال اول)، تحصیل در آلمان نهتنها در دسترس است، بلکه تجربهای ارزشمند و تحولآفرین برای آینده شما خواهد بود.
منابع معتبر و مشاورههای تخصصی (مانندوب سایت لایزرو، وبسایتهای سفارت و DAAD) را در این راه دنبال کنید تا بدون نگرانی مسیر خود را به سوی تحصیل در آلمان آغاز نمایید.
برای نگارش این مقاله از منابع زیر استفاده کردیم.
https://www.germany.info/us-en/service/visa/visa-fee-923358
https://wellington.diplo.de/nz-de/service/sperrkonto-2141158
چک لیست کامل کارهای قبل از مهاجرت
چرا سایت ثبت نام لاتاری باز نمیشه؟ لاتاری شروع نشده؟
