تحصیل در کانادا؛ مدارک، هزینه و شرایط برای ایرانیان

تحصیل در کانادا

تحصیل در کانادا به‌دلیل کیفیت بالای آموزشی، فرصت‌های پژوهشی فراوان و جامعه چندفرهنگی، مقصدی محبوب برای دانشجویان بین‌المللی از جمله ایرانیان است.

اما این مسیر هیجان‌انگیز نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، آشنایی با مدارک لازم و شرایط ویزا است.

ما در شرکت مهاجرتی لایزرو با سال‌ها تجربه مشاوره تحصیلی برای دانشجویان ایرانی، این راه را به خوبی می‌شناسیم و در این مقاله تلاش می‌کنیم به زبانی ساده و انسانی، همه جزئیات مهم را توضیح دهیم.

تحصیل در کانادا در سطوح کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری ارائه می‌شود و هر یک مدارک و شرایط خاص خود را دارند.

من باب مثال، ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی معمولاً نیازمند مدرک پایان دوره متوسطه (دیپلم)، معدل مناسب و مهارت زبان (مانند آیلتس یا تافل) است. اگر نیاز به مدرک آیلتس تضمینی یا مدرک تافل تضمینی دارید با کارشناسان لایزرو ارتباط برقرار کنید.

در مقطع فوق‌لیسانس علاوه بر مدرک کارشناسی مرتبط، معمولاً ریزنمرات دانشگاهی و انگیزه‌نامه قوی نیز لازم است، و در سطح دکتری لزوماً باید پیشنهاد پژوهشی یا استاد راهنما داشته باشید.

مهم این است که همه مدارک خود را ترجمه رسمی و تأییدشده همراه کنید تا دانشگاه کانادایی بتواند سوابق تحصیلی شما را بررسی کند.

نمودار زیر روند افزایشی تعداد دارندگان مجوز تحصیل در کانادا را در دو دهه گذشته نشان می‌دهد.

همان‌طور که می‌بینید، طی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۲ رشد چشمگیری رخ داده است؛ به‌طوری که تعداد مجوزهای تحصیلی در سال ۲۰۲۲ به بیش از ۸۰۷,۲۶۰ نفر رسید که تقریباً دو برابر ارقام اوایل دهه ۲۰۱۰ است.

کانادا در سال‌های اخیر با استقبال قابل توجهی از دانشجویان خارجی (از جمله ایرانیان) روبه‌رو بوده است.

مدارک مورد نیاز برای اخذ پذیرش و درخواست ویزای تحصیلی

برای دریافت پذیرش از دانشگاه‌ها و سپس درخواست ویزای تحصیلی، باید مجموعه‌ای از مدارک مهم را جمع‌آوری کنید:

• نامه پذیرش (Letter of Acceptance): ابتدا باید از یک مؤسسه تحصیلی معتبر کانادایی (DLI) پذیرش قطعی بگیرید.
  این نامه باید رسمی باشد و جزئیاتی مثل نام برنامه تحصیلی، تاریخ شروع و پایان دوره، و مبلغ شهریه را دقیقاً مشخص کند.

• پاسپورت معتبر: گذرنامه‌ی شما باید برای تمام مدت اقامت در کانادا معتبر باشد.
  معمولا در ابتدا کپی صفحه اطلاعات پاسپورت کفایت می‌کند و اصل آن پس از تأیید درخواست ویزا دریافت می‌شود.

• اسناد تحصیلی: کپی ریزنمرات و مدارک تحصیلی قبلی (دیپلم، مدرک کارشناسی و غیره) که ترجمه رسمی و تأیید شده باشند.
  این اسناد نشان می‌دهد شما مدرک لازم برای ثبت‌نام در دوره مورد نظر را دارید.

• مدرک زبان: تقریباً همه دانشگاه‌های کانادا از دانشجویان بین‌المللی مدرک زبان (آیلتس، تافل یا معادل) قبول می‌کنند.
  در بیشتر موارد نیاز به حداقل نمره تعیین‌شده در دو سال گذشته است.
  برخی برنامه‌ها نیز به آزمون‌های تخصصی بالاتر (مانند IELTS 6.5 یا بالاتر) نیاز دارند.

• بودجه مالی: از مهم‌ترین مدارک، اثبات تمکن مالی است.
  شما باید نشان دهید که قادر به پرداخت هزینه‌های تحصیل و زندگی در کانادا هستید.
  برای ویزای تحصیلی کانادا، باید به اداره مهاجرت حداقل مبلغی حدود ۲۰ هزار دلار کانادا به‌علاوه شهریه یک سال (فراتر از شهریه) را نشان دهید.
  این مبلغ در بودجه اولیه از ۱۰ هزار به حدود ۲۰ هزار دلار در سال ۲۰۲۴ افزایش یافته تا با هزینه‌های زندگی واقعی مطابقت داشته باشد.
  مدارک مربوط شامل صورتحساب بانکی ۶ ماه اخیر، گواهی سپرده‌های بانکی یا هر منبع درآمد مستمر (مانند اجاره، سرمایه‌گذاری و…) می‌شود.
  اگر شخص دیگری (مثل اعضای خانواده یا مؤسسه‌ای در کانادا) بودجه شما را تأمین می‌کند، ارائه نامه رسمی اسپانسرشیپ و مدارک مالی ایشان ضروری است.

• فرم‌های اداری: باید فرم‌های مهاجرتی مربوط به درخواست ویزای تحصیلی را تکمیل و امضا کنید.
  فرم اصلی برای درخواست Study Permit فرم IMM 1294 است.
  علاوه بر آن فرم‌هایی مثل اطلاعات خانواده (IMM 5707)، و در صورت لزوم فرم‌های مربوط به اسپانسر یا قیم، بایستی همراه پرونده باشد.

• عکس و مدارک دیگر: دو قطعه عکس در ابعاد مورد قبول سفارت کانادا، با زمینه سفید و مشخصات فرمت ویزا را باید ارائه دهید.
  همچنین در صورتی که سن شما زیر ۱۷ سال است، فرم «اعلامیه قیم» (Custodianship Declaration) باید تکمیل شود.
  از طرفی، در برخی موارد خاص ممکن است نیاز به گواهی عدم سوء‌پیشینه (برای اطمینان از سلامت رفتار) و معاینه پزشکی (برای دوره‌های بالای ۶ ماه یا مشاغل خاص) باشد.

• مدارک شناسنامه: برای دانشجویان ایرانی الزامی است که شناسنامه‌ی خود را به همراه ترجمه رسمی آن ارائه دهند.
  اداره مهاجرت کانادا به طور مشخص خواستار نسخه ترجمه‌شده‌ی شناسنامه (شناسنامه ایرانی) است تا هویت و تاریخ تولد متقاضی مشخص شود.

هر مورد بالا را باید در یک پوشه منظم و طبق «فهرست مدارک (Document Checklist)» ترتیب‌دهی کنید.

اداره مهاجرت کانادا یک فهرست مدارک استاندارد (IMM 5483) برای متقاضیان ویزای تحصیلی منتشر کرده است که تمامی آیتم‌های بالا را شامل می‌شود.

فرم IMM 5483 را باید تکمیل و همراه سایر مدارک در بالای پرونده قرار دهید.

مقاطع تحصیلی در کانادا: کارشناسی، فوق‌لیسانس و دکتری

طیف گسترده‌ای از رشته‌ها در سطوح مختلف تحصیلی در کانادا ارائه می‌شوند.

طبیعتاً شرایط ورود به هر مقطع متفاوت است:

کارشناسی (Bachelor’s Degree)

متقاضی باید مدرک دیپلم ۱۲ ساله (یا معادل آن) داشته باشد.

معدل بالا، شرایط زبان و ارائه نمره آزمون زبان (معمولاً آیلتس حداقل ۶ تا ۶.۵) برای پذیرش لازم است.

برخی دانشگاه‌ها ممکن است آزمون یا مصاحبه تخصصی نیز برگزار کنند.

تحصیل در کارشناسی معمولاً ۳ تا ۵ سال طول می‌کشد و نیاز به گذراندن واحدهایی به تعداد مشخص دارد.

کارشناسی ارشد (Master’s Degree)

داوطلب نیازمند مدرک کارشناسی مرتبط است و بسته به رشته ممکن است از او رشته تحصیلی مرتبط، معدل بالا و تجربه پژوهشی (مانند مقاله یا پروژه) خواسته شود.

اغلب برنامه‌های ارشد کانادا به دنبال «پروپوزال پژوهشی» نیستند، مگر در مقاطع پژوهش‌محور.

آزمون زبان معتبر (آیلتس/تافل) با نمره حداقل ۶.۵ یا معادل (بسته به دانشگاه) معمولاً الزامی است.

طول دوره ارشد معمولاً ۱ تا ۲ سال است و شامل نگارش پایان‌نامه یا پروژه می‌شود.

برای دانشجویان ایرانی، ارائه ریزنمرات مقطع کارشناسی به همراه ترجمه رسمی اهمیت زیادی دارد.

دکتری (Ph.D.)

ورود به مقطع دکتری کانادا رقابتی‌تر است.

علاوه بر مدارک فوق، معمولاً باید رزومه پژوهشی، موضوع پیشنهادی پایان‌نامه (Proposal) و معرفی‌نامه استاد راهنما (Supervisor) در کانادا ارائه کنید.

داشتن مقالات علمی، شرکت در کنفرانس‌ها یا مدرک ارشد پژوهش‌محور امتیاز محسوب می‌شود.

در بسیاری از موارد، دانشجوی دکتری دارای بورس (Funding) است و هزینه‌های تحصیل و زندگی او تامین می‌شود.

البته برخی دانشگاه‌ها پذیرش بدون بورس هم دارند که در این صورت متقاضی باید نشان دهد منابع مالی کافی (اسپانسر) برای تحصیل در کانادا دارد.

پرونده دکتری معمولاً شامل رزومه تفصیلی، لیست مقالات و سوابق پژوهشی است. اداره مهاجرت نیز برای متقاضیان دکتری از ایران خواستار CV و جزئیات پژوهش (مانند نام استاد راهنما در ایران و کانادا) می‌شود.

در تمامی مقاطع، میزان شهریه و مدت زمان تحصیل و در برخی رشته‌ها اضافه‌هزینه‌هایی مانند آزمایشگاه، کارآموزی یا سفر عملی با دانشگاه تعیین می‌شود.

دانشگاه‌های مختلف حتی در یک رشته، شهریه‌های متفاوتی دارند. به همین دلیل در ادامه به برآورد کلی شهریه و هزینه زندگی می‌پردازیم.

هزینه تحصیل و زندگی در کانادا

یکی از نگرانی‌های مهم دانشجویان خارجی هزینه تحصیل و زندگی است.

در کانادا، شهریه بخش عمده هزینه‌ی تحصیل را تشکیل می‌دهد و معمولاً برای دانشجویان بین‌المللی بسیار بیشتر از دانشجویان داخلی است.

به طور متوسط، طبق آمار رسمی دولت کانادا شهریه دانشجوی خارجی دوره کارشناسی حدود 36,100 دلار در سال است و برای دوره تحصیلات تکمیلی (فوق‌لیسانس/دکتری) حدود 21,100 دلار در سال.

با این حال این‌ها میانگین کشوری هستند و شهریه واقعی بسته به دانشگاه و رشته می‌تواند بسیار متفاوت باشد.

برای نمونه، در جدول زیر محدوده تقریباً شهریه سالانه برخی رشته‌های دانشگاه‌های برتر کانادا (برای دانشجویان بین‌المللی) آمده است:

این اعداد نشان می‌دهد که در دانشگاه‌های پرافتخار و مراکز پژوهشی بزرگ نظیر تورنتو و مک‌گیل، شهریه به مراتب بالاتر از متوسط است.

در مقابل، دانشگاه‌های ایالتی و علوم کاربردی معمولاً شهریه کمتری دارند.

من باب مثال در دانشگاه آلبرتا، شهریه هنر حدود ۳۴ هزار دلار و مهندسی حدود ۴۵ هزار دلار است. دانشگاه UBC با میانگین شهره‌ّی هنر حدود ۴۹ هزار و مهندسی ۶۳ هزار دلار در این میان قرار دارد.

علاوه بر شهریه، هزینه زندگی یکی دیگر از اجزای اصلی محاسبه بودجه است.

با توجه به آمارهای اداره مهاجرت و گزارش دانشگاه‌ها، هزینه‌ی اسکان، غذا، حمل‌ونقل و سایر مخارج زندگی برای یک دانشجو در کانادا معمولاً حدود ۱۵ هزار دلار کانادا در سال برآورد می‌شود.

البته این رقم بسته به شهر محل تحصیل می‌تواند نوسان داشته باشد.

من باب مثال شهریه‌های دانشگاه در ونکوور و تورنتو بالاست، ولی هزینه زندگی آنها به نسبت شهرهای کوچک بیشتر است؛ در حالی که در شهرهای کوچک‌تر (مانند ایالت‌های آتلانتیک یا ساسکاچوان) ممکن است هزینه‌ها اندکی کمتر باشد.

اگر میان هزینه‌ی شهریه و زندگی جمع‌بندی کنیم، گزارش‌ها نشان می‌دهد به طور متوسط یک دانشجوی بین‌المللی دوره دانشگاهی در هر سال حدود ۵۳٬۸۰۰ دلار (شهریه به‌علاوه هزینه زندگی) خرج می‌کند.

بنابراین لازم است در اثبات تمکن مالی کانادا، به میزان کافی بودجه در نظر گرفته و مدارک مستدل ارائه کنید.

سهم نسبی هر استان را از مجموع هزینه‌های بین‌المللی دانشجویان در سال ۲۰۲۲ در نمودار بالا می‌بینید.

همان‌طور که مشاهده می‌شود استان انتاریو با حدود ۵۵.۸٪ بزرگ‌ترین سهم را دارد (به دلیل تعداد بالای دانشگاه‌های معروف در تورنتو و مناطق اطراف) و پس از آن بریتیش کلمبیا (~۲۰٪) و کبک (~۱۱٪) قرار دارند.

این نمودار نشان می‌دهد که بسیاری از دانشجویان خارجی ترجیح می‌دهند در مراکز جمعیتی بزرگ و دانشگاه‌های مشهور تحصیل کنند.

البته شهرهای ارزان‌تر نیز می‌توانند گزینه‌های جذابی باشند؛ به عنوان مثال دانشگاه‌های شرق کانادا (نوا اسکوشیا، نیوبرانزویک و پرنس ادوارد آیلند) گرچه تعداد دانشجوی کمتری دارند، به دلیل شهریه و هزینه زندگی پایین‌تر برای برخی متقاضیان به‌صرفه‌تر هستند.

مراحل درخواست و صدور ویزای تحصیلی

پس از دریافت نامه پذیرش از دانشگاه (که در ایران معمولاً از طریق مکاتبه ایمیلی یا مراجعه به دفاتر نمایندگی کالج/دانشگاه حاصل می‌شود)، گام مهم بعدی دریافت «مجوز تحصیل» (Study Permit) از اداره مهاجرت کانادا (IRCC) است.

این مجوز درواقع ویزای دانشجویی کانادا محسوب می‌شود که به شما اجازه می‌دهد وارد کانادا شوید و به صورت قانونی در دوره تحصیلی ثبت‌نام کنید.

مهم است بدانید متقاضیان ایرانی باید از طریق دفتر ویزای کانادا در آنکارا (ترکیه) اقدام کنند. IRCC برای ایرانیان بسته‌ای به‌روز از فرم‌ها و دستورالعمل‌ها منتشر کرده است.

به طور خاص، داوطلبان ایرانی باید فرم اصلی Application for Study Permit (IMM 1294) را تکمیل و پس از اعتبارسنجی (Generate Barcode) آن را ارسال کنند.

دستورالعمل‌های مربوط به ویزای تحصیلی برای ایرانیان در راهنمای دفتر آنکارا (IMM 5816) آورده شده که نکات کاربردی مانند مدارک اضافی مورد نیاز، فرآیند انگشت‌نگاری و مدارک شناسایی را توضیح می‌دهد.

من باب مثال این دفتر تاکید می‌کند که حتماً شناسنامه (نسخه ترجمه‌شده) به درخواست‌ها ضمیمه شود و اصل پاسپورت تا زمان لزوم نزد متقاضی باقی بماند (فقط کپی صفحات احتیاج خواهد بود).

پس از تکمیل فرم‌ها و آماده کردن مدارک، باید هزینه‌های ویزا را پرداخت کنید (شامل هزینه درخواست Study Permit و هزینه بیومتریک). سپس پرونده شما به همراه مدارک به صورت آنلاین یا کاغذی به سفارت ارسال خواهد شد.

معمولاً چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد تا جواب اولیه ویزا صادر شود. در صورت موافقت اولیه، اداره مهاجرت برای چسباندن مُهر ویزا به گذرنامه‌تان، اصل پاسپورت را درخواست خواهد کرد.

نکات مهم دیگر برای درخواست ویزای تحصیلی عبارتند از:

• نامه توضیح (Letter of Explanation): اگر برنامه درسی یا هر موضوع خاصی نیاز به توجیه بیشتر داشته باشد، می‌توانید یک نامه کوتاه توضیح فراهم کنید که انگیزه و برنامه‌تان را تشریح کند.

• آزمون‌های پیش‌نیاز: برخی رشته‌ها ممکن است آزمون ورودی تخصصی (مانند GRE برای برخی رشته‌های علوم مهندسی یا GMAT برای مدیریت) طلب کنند.
  اینها در مرحله پذیرش دانشگاه مطرح می‌شود اما اطلاع از آنها در آماده‌سازی پرونده مهم است.

• سوابق کیفری و پزشکی: متقاضیان تحصیل عموماً باید سوابق کیفری (خصوصاً بزرگسالان) و معاینه پزشکی تمیز (برای دوره‌های طولانی یا ورود از برخی کشورها) را ارائه کنند.
  این کار برای اطمینان از سلامت عمومی و رفتار قانونی متقاضیان انجام می‌شود.

• شرایط پذیرش در کبک: اگر قصد تحصیل در استان کبک (مثلاً دانشگاه مونترال یا لاوال) را دارید، علاوه بر مجوز تحصیلی کانادا، نیاز به «گواهی پذیرش کبک» (CAQ) از دولت کبک دارید.
  این گواهی که توسط اداره مهاجرت کبک (MIFI) صادر می‌شود، باید همراه درخواست مجوز تحصیلی به اداره مهاجرت کانادا ارسال شود.
  نکته‌ای که اخیراً اضافه شده این است که نسخه جدید CAQ شامل اطلاعات مرتبط با PAL نیز می‌باشد، و نبود آن ممکن است درخواست را معوق یا رد کند.

• نامه استانی (PAL/TAL): از ژانویه ۲۰۲۴ به بعد، تقریباً در همه استان‌های کانادا (به جز کبک) از متقاضی ویزای تحصیلی انتظار می‌رود یک نامه تأیید استانی از استان مربوطه همراه پرونده باشد.
  این نامه (Provincial Attestation Letter) نشان می‌دهد که استان مقصد منابع و فضا برای دانشجوی بین‌المللی دارد.
  بدون این نامه درخواست Study Permit پذیرفته نخواهد شد.
  در عمل دانشگاه یا استان محل تحصیل شما باید این مدرک را قبل از ارسال درخواست آماده کند.

تمام این مراحل و مدارک در نهایت برای اثبات معیارهای اصلی پذیرش و مهاجرت هستند: شما باید نشان دهید در رشته مشخصی پذیرش دانشگاه دارید، هزینه تحصیل و زندگی را تأمین خواهید کرد، سلامت و رفتار مناسبی دارید، و قصد واقعی تحصیل در کانادا را دارید.  

شرایط خاص دانشجویان ایرانی

شرایط دانشجویان ایرانی به خاطر محدودیت‌های بانکی بین‌المللی و برخی موانع اجرایی کمی متفاوت است.

از لحاظ محتوای علمی و ویزا، اداره مهاجرت با همه اتباع یکسان رفتار می‌کند، اما در عمل ممکن است نکاتی باید مدنظر قرار گیرند:

• انتقال پول: به دلیل تحریم‌های بانکی، حواله مستقیم از ایران به حساب دانشگاه کانادایی ممکن است دشوار باشد.
  توصیه می‌شود انتقال هزینه‌ها (بویژه سپرده ضمانت یا شهریه اولیه) را از طریق بانک‌های طرف قرارداد یا با کمک مؤسسات مالی معتبر انجام دهید.
  دانشگاه‌ها معمولاً اطلاعات راهنمایی برای انتقال وجه بین‌المللی دارند.

• سوالات مصاحبه و مصاحبه ویزا: برخی دانشجویان ایرانی هنگام مصاحبه سفارت مورد پرسش قرار می‌گیرند.
  بهتر است آمادگی داشته باشید تا با شفافیت اهداف تحصیلی، برنامه‌ریزی مالی و ارتباط خود با خانواده را توضیح دهید.
  صداقت در پاسخ‌ها اهمیت دارد.

• برنامه‌های خاص: چند سال اخیر، کانادا سیاست‌های خاصی برای ایرانیانی که هم‌ اکنون در کانادا با ویزای معتبر هستند در نظر گرفته است (مانند PPGIP)، اما این‌ها بیشتر مربوط به کسانی می‌شود که هم‌اکنون در کانادا هستند.
  برای داوطلبان داخل ایران، بیشتر روی روند معمول باید حساب کنید.

مطالعه در کانادا برای بسیاری از دانشجویان ایرانی فرصتی ارزشمند است، اما مسیر آن نیازمند تعهد و دقت است.

با در نظر گرفتن تمامی شرایط بالا، تهیه کامل مدارک، و مشورت با مشاوران خبره (مانند تیم لایزرو) می‌توانید شانس خود را برای موفقیت در این مسیر افزایش دهید.

نکات نهایی و توصیه‌ها

به‌طور خلاصه، برای اخذ پذیرش و ویزای تحصیلی کانادا برای دانشجویان ایرانی باید:

1. هدف و مقطع تحصیلی خود را مشخص کنید و برای هر مقطع مدارک لازم (مدرک تحصیلی قبلی، ریزنمرات، مدرک زبان و…) را آماده نمایید.

2. از دانشگاه‌های مورد علاقه (که به عنوان Designated Learning Institution شناخته می‌شوند) پذیرش بگیرید و نامه پذیرش رسمی دریافت کنید.

3. مدارک هویتی و مالی را مهیا کنید: پاسپورت معتبر، شناسنامه با ترجمه، تمکن مالی (حساب بانکی)، و اگر اسپانسر دارید مدارک مالی آن فرد یا نهاد.

4. فرم‌های مهاجرتی را تکمیل کرده و هزینه‌ها را پرداخت کنید. فرم IMM 1294 (و در صورت لزوم فرم‌های خانواده وکیل) را پرینت و امضا کنید.

5. همه مدارک را طبق دستور دفتر ویزای کانادا – آنکارا (آماده‌سازی فایل IMM 5483) مرتب کرده و ارسال نمایید.

6. منتظر بررسی سفارت و انجام مراحل بعدی باشید.

7. در صورت نیاز، ممکن است از شما نمونه بیومتریک (اثر انگشت) گرفته شود و یا سفارت اسناد تکمیلی بخواهد. بعد از تأیید، ویزا را دریافت کرده و به کانادا سفر کنید.

سخن پایانی

تحصیل در کانادا می‌تواند تجربه‌ای جذاب و پربار باشد.

دانشگاه‌های کانادا اعتبار جهانی دارند و بعد از پایان تحصیل، امکان زندگی و کار در یک کشور پیشرفته و چندفرهنگی برای شما فراهم می‌شود.

با آمادگی کامل در زمینه مدارک، هزینه‌ها و مراحل اداری – و با حمایت مشاوران مجرب – می‌توانید این رویا را محقق کنید.

امیدواریم این راهنما به شما کمک کند تا گام‌های لازم را به درستی بردارید و با اطمینان بیشتری آینده تحصیلی خود را در کانادا رقم بزنید.

منابع مورد استفاده در این مقاله، شامل گزارش‌ها و سایت‌های رسمی دولت کانادا و دانشگاه‌های معتبر بودند تا اطلاعات دقیق و به‌روز ارائه شود.

منابع: اطلاعات این مقاله از گزارش‌ها و سایت‌های رسمی کانادا استخراج شده است. جدول و نمودارها نیز براساس داده‌های یادشده و منابع آماری تنظیم شده‌اند.

https://ircc.canada.ca/english/information/applications/student.asp?countrySelect=IR

https://ircc.canada.ca/english/pdf/kits/forms/IMM5816E.pdf

https://students.ubc.ca/finances/tuition-fees/undergraduate-tuition-fees